Καλώς ήρθατε στο Μάθημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Διαδίκτυο

Ο Κύλινδρος του Κύρου (539 π.Χ.)

Το 539 π.Χ., τα στρατεύματα του Κύρου του Μέγα, του πρώτου βασιλιά της αρχαίας Περσίας, κατέκτησαν την πόλη της Βαβυλώνας. Οι ενέργειες όμως που έκανε στη συνέχεια ήταν αυτές που σήμαναν σημαντική πρόοδο για την ανθρωπότητα. Απελευθέρωσε τους σκλάβους, διακήρυξε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν τη θρησκεία τους και εδραίωσε φυλετική ισότητα. Αυτές και άλλες αποφάσεις καταγράφτηκαν σε έναν κύλινδρο από ψημένο πηλό στην ακκαδική γλώσσα με σφηνοειδή γραφή.

Η αρχαία αυτή καταγραφή, που είναι γνωστή σήμερα ως ο Κύλινδρος του Κύρου, θεωρείται ο πρώτος καταστατικός χάρτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο. Έχει μεταφραστεί και στις έξι επίσημες γλώσσες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και οι διατάξεις του προσομοιάζουν με τα τέσσερα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η Εξάπλωση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Από τη Βαβυλώνα, η ιδέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξαπλώθηκε ταχύτατα στην Ινδία, στην Ελλάδα και τελικά στη Ρώμη. Εκεί, προέκυψε η έννοια του «φυσικού νόμου», αφού παρατηρήθηκε το γεγονός ότι οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν συγκεκριμένους άγραφους νόμους στην πορεία της ζωής τους, και το Ρωμαϊκό δίκαιο βασιζόταν σε ορθολογικές ιδέες που προέκυπταν από τη φύση των πραγμάτων.

Έγγραφα που αποδεικνύουν τα δικαιώματα του ατόμου, όπως η Μάγκνα Κάρτα (1215), η Έκκληση για Δικαίωμα (1628), το Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787), η Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1789) και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη στις ΗΠΑ (1791) είναι οι γραπτοί πρόδρομοι πολλών από τα σημερινά έγγραφα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Μάγκνα Κάρτα (1215)

Η Μάγκνα Κάρτα ή «Μεγάλη Χάρτα» ήταν αναμφίβολα η πιο σημαντική πρώιμη επιρροή στην ευρεία ιστορική διαδικασία που οδήγησε στον κανόνα του συνταγματικού δικαίου στον σημερινό αγγλόφωνο κόσμο.

Το 1215, αφότου ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιωάννης παραβίασε πολλούς από τους αρχαίους νόμους και έθιμα βάσει των οποίων κυβερνούνταν η Αγγλία, οι υπήκοοί του τον ανάγκασαν να υπογράψει τη Μάγκνα Κάρτα, στην οποία απαριθμούνται αυτά που αργότερα θεωρήθηκαν ως ανθρώπινα δικαιώματα. Μεταξύ αυτών ήταν το δικαίωμα της εκκλησίας να μην υφίσταται κυβερνητικές επεμβάσεις και τα δικαιώματα όλων των ελεύθερων πολιτών να κατέχουν και να κληρονομούν περιουσία και να προστατεύονται από υπέρμετρη φορολογία. Εδραίωσε το δικαίωμα στις χήρες που είχαν περιουσία να επιλέγουν να μην ξαναπαντρεύονται, και εγκαθίδρυσε αρχές νόμιμων διαδικασιών και ισότητα ενώπιον του νόμου. Περιείχε επίσης προβλέψεις για την απαγόρευση της δωροδοκίας και τις παραβάσεις καθήκοντος των αξιωματούχων.

Η Μάγκνα Κάρτα θεωρείται γενικώς ως ένα από τα πλέον σημαντικά νομικά έγγραφα στην εξέλιξη της σύγχρονης δημοκρατίας και αποτέλεσε ένα κρίσιμο σημείο καμπής στη μάχη για τη θεμελίωση της ελευθερίας.

Έκκληση για Δικαίωμα (1628)

Το επόμενο καταγεγραμμένο ορόσημο στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν η Έκκληση για Δικαίωμα, που δημιουργήθηκε το 1628 από το Αγγλικό Κοινοβούλιο και στάλθηκε στον Κάρολο τον Α΄ ως δήλωση πολιτικών ελευθεριών. Η άρνηση του Κοινοβουλίου να χρηματοδοτήσει την αντιδημοτική εξωτερική πολιτική του βασιλιά ήταν η αιτία που οδήγησε την κυβέρνησή του να αποσπάσει εξαναγκαστικά δάνεια και να στρατωνίσει τα στρατεύματα στα σπίτια των υπηκόων ως μέτρα οικονομίας. Οι αυθαίρετες συλλήψεις και οι φυλακίσεις όσων αντετίθεντο σε αυτές τις πολιτικές είχαν προκαλέσει στο Κοινοβούλιο μια βίαιη εχθρότητα προς τον Κάρολο και προς τον Τζορτζ Βίλιερς, τον Δούκα του Μπάκιγχαμ. Η Έκκληση για Δικαίωμα δημιουργήθηκε από τον Σερ Έντουαρντ Κόουκ, στηριζόταν σε προηγούμενα θεσπίσματα και καταστατικούς χάρτες και αποτελείται από τέσσερις αρχές: (1) Δεν πρέπει να επιβάλλονται φόροι χωρίς τη συναίνεση του Κοινοβουλίου, (2) Κανένας υπήκοος δεν μπορεί να φυλακίζεται χωρίς αποδείξεις (επαναβεβαίωση της αρχής του habeas corpus), (3) Κανένας στρατιώτης δεν μπορεί να στρατωνίζεται από πολίτη και (4) Ο Στρατιωτικός Νόμος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εν καιρώ ειρήνης.

Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών (1776)

Στις 4 Ιουλίου 1776, το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ενέκρινε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας. Βασικός της συντάκτης ήταν ο Τόμας Τζέφερσον, ο οποίος έγραψε τη Διακήρυξη ως επίσημη εξήγηση του λόγου για τον οποίο το Κογκρέσο στις 2 Ιουλίου ψήφισε την κήρυξη ανεξαρτησίας από τη Μεγάλη Βρετανία, πάνω από έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της Αμερικανικής Επανάστασης και ως επίσημη δήλωση ότι οι δεκατρείς Αμερικανικές Αποικίες δεν αποτελούσαν πλέον μέρος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Το Κογκρέσο εξέδωσε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας σε πολλές μορφές. Αρχικά δημοσιεύτηκε ως έντυπο φυλλάδιο που διανεμήθηκε ευρέως και διαβάστηκε στο κοινό.

Από φιλοσοφικής άποψης, η Διακήρυξη έδινε έμφαση σε δυο θέματα: στα ατομικά δικαιώματα και στο δικαίωμα στην επανάσταση. Αυτές οι ιδέες, καθώς υποστηρίχτηκαν ευρύτατα από τους Αμερικανούς και διαδόθηκαν διεθνώς, επηρέασαν ιδιαίτερα τη Γαλλική Επανάσταση.

Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1787) και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη (1791)

Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής γράφτηκε το Καλοκαίρι του 1787 στη Φιλαδέλφεια και αποτελεί τον θεμελιώδη νόμο του ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησης των ΗΠΑ καθώς και ένα ιστορικό έγγραφο για τον Δυτικό κόσμο. Είναι το παλιότερο γραπτό σύνταγμα ενός έθνους το οποίο ισχύει ακόμη και καθορίζει τα βασικά όργανα διακυβέρνησης, τις δικαιοδοσίες τους και τα βασικά δικαιώματα των πολιτών.

Οι δέκα πρώτες τροπολογίες του Συντάγματος –η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη– τέθηκαν σε ισχύ στις 15 Δεκεμβρίου 1791, περιορίζοντας τις εξουσίες της ομοσπονδιακής διακυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών και προστατεύοντας τα δικαιώματα όλων των πολιτών, των κατοίκων και των επισκεπτών στην αμερικανική επικράτεια.

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη προασπίζει την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία στη θρησκεία, το δικαίωμα κατοχής όπλων και οπλοφορίας, την ελευθερία στις συγκεντρώσεις, και την ελευθερία στην υποβολή αιτήματος. Επίσης, απαγορεύει την αδικαιολόγητη έρευνα και σύλληψη, τις σκληρές και ασυνήθιστες τιμωρίες και την αυτοενοχοποίηση κατόπιν πίεσης. Μεταξύ άλλων, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Πολίτη παρέχει νομική προστασία από την αυθαίρετη νομοθεσία του Κογκρέσου σχετικά με την εγκαθίδρυση μιας θρησκείας και απαγορεύει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να στερήσει από κάποιο άτομο τη ζωή, την ελευθερία ή την περιουσία του, χωρίς να ακολουθηθεί η κανονική νομική διαδικασία. Στις περιπτώσεις ομοσπονδιακών εγκλημάτων απαιτείται απαγγελία κατηγορίας από ανώτερο δικαστήριο για κάθε μείζον αδίκημα ή ειδεχθές έγκλημα και εξασφαλίζει άμεση δημόσια δίκη από ένα αμερόληπτο δικαστήριο στην περιοχή όπου διαπράχθηκε η εγκληματική πράξη και απαγορεύει τη δίωξη για αδίκημα για το οποίο ο κατηγορούμενος έχει ήδη δικαστεί.

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1789)

Το 1789 ο λαός της Γαλλίας επέφερε την κατάργηση της απόλυτης μοναρχίας και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση της πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Έξι μόλις εβδομάδες μετά την κατάληψη της Βαστίλης και τρεις εβδομάδες μετά την κατάργηση της φεουδαρχίας, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (Γαλλικά: La Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen) υιοθετήθηκε από την Εθνική Συνταγματική Συνέλευση ως το πρώτο βήμα για τη σύνταξη του συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Η Διακήρυξη δηλώνει ότι εγγυάται για όλους τους πολίτες τα δικαιώματα «της ελευθερίας, της περιουσίας, της ασφάλειας και της αντίστασης στην καταπίεση». Διατυπώνει την άποψη ότι η ανάγκη για την ύπαρξη νομοθεσίας προέρχεται από το γεγονός ότι «...η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου περιορίζεται μόνο από την εξασφάλιση ότι και τα άλλα μέλη της κοινωνίας απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα». Έτσι, η Διακήρυξη θεωρεί τον νόμο ως «έκφραση της γενικής θέλησης», που σκοπό έχει την προώθηση της ισότητας ως προς τα δικαιώματα και την απαγόρευση «μόνο των πράξεων εκείνων οι οποίες είναι επιβλαβείς για την κοινωνία».

Η Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης (1864)

Το 1864, δεκαέξι Ευρωπαϊκές χώρες και πολλές πολιτείες της Αμερικής παρέστησαν σε μια διάσκεψη στη Γενεύη, κατόπιν προσκλήσεως του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Συμβουλίου, με πρωτοβουλία της Επιτροπής της Γενεύης. Η διπλωματική διάσκεψη έγινε με σκοπό την υιοθέτηση σύμβασης για τη θεραπεία των τραυματιών πολέμου.

Οι κύριες αρχές που διατυπώθηκαν σ’ αυτή τη Σύμβαση και διατηρήθηκαν από τις επόμενες Συμβάσεις της Γενεύης προβλέπουν την υποχρέωση παροχής περίθαλψης στο ασθενές και τραυματισμένο στρατιωτικό προσωπικό, με σεβασμό και χωρίς διακρίσεις, καθώς και την υιοθέτηση χαρακτηριστικής ένδειξης στα μέσα μεταφοράς του ιατρικού προσωπικού και στον εξοπλισμό τους, έναν κόκκινο σταυρό σε λευκό φόντο.